คันโยกกีตาร์คืออะไร ใช้งานยังไงให้สนุก

คันโยกกีตาร์ไฟฟ้า: ทำความรู้จักกับประเภทและเทคนิคการใช้งาน

คันโยก (Tremolo System) เป็นอุปกรณ์สำคัญที่ช่วยเพิ่ม สีสัน มิติ ความสนุกสนาน และ ความหวือหวา ให้กับการเล่นกีตาร์ไฟฟ้าอย่างมาก กีตาร์บางเพลงแทบจะขาดความสมบูรณ์ไปเลยหากไม่มีคันโยกในการโซโล่หรือเล่นริฟฟ์ บทความนี้จะพาคุณไปทำความรู้จักกับคันโยกประเภทต่างๆ ตั้งแต่ยุคแรกเริ่มจนถึงปัจจุบัน พร้อมเทคนิคการใช้งานที่เหมาะสม

ประวัติคันโยกกีตาร์ไฟฟ้า

• ค.ศ. 1930: คันโยกรุ่นแรกของโลกถูกสร้างขึ้นโดย คุณ Kauffman และติดตั้งอยู่บนกีตาร์ Rickenbacker
• ถัดมา: คันโยก Bigsby เริ่มใช้บนกีตาร์ Gretsch และ Gibson ซึ่งยังคงมีการใช้งานมาจนถึงปัจจุบัน
• ค.ศ. 1953/1954: คุณ Fender พัฒนาคันโยก Synchronized Tremolo ซึ่งเป็นต้นแบบของคันโยกที่เราคุ้นตาในปัจจุบัน โดยเฉพาะบนกีตาร์ทรง Stratocaster
• พัฒนาการต่อเนื่อง: จากคันโยกแบบ 6 เสา พัฒนาเป็น 2 เสา และจนมาถึงระบบ Floyd Rose ที่เราคุ้นเคยกันดี

ประเภทของคันโยกและเทคนิคการใช้งาน

1. Bigsby Tremolo

• ลักษณะ: เป็นคันโยกที่มีดีไซน์ วินเทจ ดูสวยงามและเท่ที่สุดในบรรดาที่นำเสนอมา
• การใช้งานและเทคนิคที่เหมาะสม:
  • ไม่เน้นความหวือหวา เหมือนคันโยกระบบอื่น
  • เหมาะสำหรับการ สร้างความสั่นไหวของโน้ตหรือคอร์ด (Vibrato) โดยเฉพาะเวลาเล่นคอร์ดที่ไม่สามารถใช้นิ้วทำ Vibrato ได้
  • ให้ความรู้สึก สมูท ในการโยก
  • เหมาะกับการเล่นในแนวเพลงที่ต้องการความวินเทจ หรือต้องการเพิ่มมิติเสียงแบบนุ่มนวล
• ข้อดี/ข้อควรทราบ: เป็นคันโยกที่ ไม่เพี้ยนง่าย หากใช้งานตามลักษณะที่ออกแบบมา

2. Synchronized Tremolo (6 เสา)

• ลักษณะ: เป็นคันโยกแบบ วินเทจ ที่หลายคนคุ้นตาและนิยมใช้กันอย่างแพร่หลาย ตั้งแต่กีตาร์รุ่นเริ่มต้นจนถึงรุ่นราคาแพง
  • ใช้ระบบ สปริง อยู่ด้านหลังของบอดี้
  • ยึดด้วย น็อต 6 ตัว (6 สกรู)
  • ก้านคันโยกเป็นแบบ หมุนเข้าเกลียว สามารถถอดเก็บได้และปรับความแน่นได้ตามชอบ
• การใช้งานและเทคนิคที่เหมาะสม:
  • สามารถเล่นได้ หวือหวามากกว่า Bigsby ในระดับหนึ่ง
  • เน้นการ กดคันโยกลง เพื่อลดระดับเสียง (ทำเสียงต่ำ)
  • การทำเสียงสูงอาจไม่ดีเท่าระบบที่เจาะบอดี้ให้ดึงขึ้นได้
  • นักกีตาร์อย่าง Jimi Hendrix ใช้คันโยกแบบนี้ในการเล่นเพลงของเขา
  • สามารถถือคันโยกไว้ในมือขวาแล้ว ขยับเบาๆ เพื่อสร้าง Vibrato ที่เป็นธรรมชาติ
• ข้อดี/ข้อควรทราบ:
  • เสียงเนื้อไม้เด่นชัดที่สุด: เนื่องจากมีการเจาะไม้บอดี้ออกน้อยที่สุด
  • การรักษาความเพี้ยน: หากตั้งค่า (Set up) คันโยกได้ดี จะสามารถเล่นได้โดยไม่เพี้ยนมากนัก การหล่อลื่นนัท และ การเซ็ตให้สายขนานกับนัท (โดยเฉพาะสาย 5 และ 6) มีส่วนช่วยลดอาการเพี้ยนได้มาก การปรึกษาช่างผู้ชำนาญมีความสำคัญ

3. โมเดิร์น 2 เสา Tremolo

• ลักษณะ: เป็นหย่องยอดนิยมที่พัฒนาต่อยอดมาจากแบบ 6 เสา
  • ทำงานด้วยระบบ สปริง ด้านหลังเช่นกัน แต่ยึดด้วย 2 เสา แทน 6 สกรู
  • หลายรุ่นมักมาพร้อมกับ ลูกบิดแบบ Locking Tuners (ลูกบิดล็อค) เพื่อช่วยเรื่องความเพี้ยนและเปลี่ยนสายได้เร็วขึ้น
  • ก้านคันโยกบางรุ่นเป็นแบบ จุ๊กเข้า ไม่ได้หมุนเกลียว และสามารถ ปรับความหนืด ได้ด้วยประแจหกเหลี่ยม
• การใช้งานและเทคนิคที่เหมาะสม:
  • ให้ความ หวือหวามากกว่า 6 เสา
  • สามารถ ดึงคันโยกขึ้น (ทำเสียงสูง) ได้ หากมีการเซ็ตอัพให้หย่องลอย หรือมีการเจาะบอดี้เล็กน้อย
• ข้อดี/ข้อควรทราบ: มีความสมดุลระหว่างความหวือหวาและเนื้อเสียงไม้ แต่เสียงอาจจะมีความ ลอย มากกว่าและแน่นน้อยกว่าแบบ 6 เสา

4. Floyd Rose Tremolo (For Rose)

• ลักษณะ: เป็นคันโยกที่ออกแบบมาเพื่อ ความหวือหวาขั้นสุด
  • ระบบล็อคสาย: มี นัทล็อค (Nut Lock) และมักจะมาพร้อมกับ String Trees เพื่อยึดสายให้แน่น
  • หย่องจะ ลอยอยู่บนบอดี้ และมีการ เจาะบอดี้ด้านหลัง เพื่อให้สามารถดึงคันโยกไปข้างหลังได้เยอะๆ
  • ก้านคันโยกมีหลายแบบ (เช่น เกลียวนอก, เกลียวใน, จุ๊ก)
• การใช้งานและเทคนิคที่เหมาะสม:
  • เหมาะสำหรับนักกีตาร์ที่ต้องการเล่นเทคนิคคันโยกแบบ สุดขีด
  • สามารถทำ เสียงสูง-เสียงต่ำ ได้อย่างอิสระและกว้างขวาง
  • การตั้งสาย: ตั้งสายปกติ แล้วใช้ประแจหกเหลี่ยม ล็อคที่นัทล็อค จากนั้นใช้ จูนเนอร์ละเอียด (Fine Tuners) บนหย่องเพื่อปรับสายเล็กน้อย หากเพี้ยนมากต้องคลายนัทล็อคและตั้งสายใหม่จากลูกบิด
  • เทคนิคยอดนิยม:
    • Harmonic Tremolo: เล่นเสียงฮาร์โมนิก (Harmonic) บนเฟรตต่างๆ (เช่น เฟรต 5, 7, 12) พร้อมกับกดคันโยกลงอย่างรวดเร็ว สามารถทำได้โดยไม่ต้องดีดปิ๊ก เพียงแค่กดคันโยกแล้วปล่อยให้สายสั่นสะท้อน
    • Flutter: แตะคันโยกและปล่อยอย่างรวดเร็วเพื่อสร้างเสียงสั่นสะเทือนถี่ๆ (เทคนิคของ Steve Vai)
• ข้อดี/ข้อควรทราบ:
  • หวือหวามากที่สุด: สามารถทำเทคนิคที่ซับซ้อนและเสียงประหลาดได้หลากหลาย
  • การ Setup ยาก: ระบบ Floyd Rose มีความซับซ้อนในการตั้งค่า จึงต้องอาศัยความชำนาญหรือปรึกษาช่าง
  • ลักษณะเสียง: เนื่องจากมีการเจาะไม้บอดี้ออกไปเยอะ ทำให้เสียงมีลักษณะ ติดความเป็นเหล็ก (Metallic/Steel) มากกว่าคันโยกแบบอื่น เสียงเนื้อไม้อาจลดลงไปบ้าง

ข้อแนะนำโดยสรุป

คันโยกกีตาร์แต่ละประเภทมีข้อดีข้อเสียและลักษณะเสียงที่แตกต่างกันออกไป การเลือกใช้คันโยกที่เหมาะสมกับแนวเพลงและสไตล์การเล่น จึงเป็นสิ่งสำคัญที่สุด

• Bigsby: สำหรับผู้ที่ต้องการ Vibrato แบบนุ่มนวล ดู หล่อ คลาสสิก ไม่เน้นความหวือหวามาก
• Synchronized Tremolo (6 เสา): เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการเสียง เนื้อไม้ที่แน่นที่สุด และสามารถเล่นคันโยกได้ในระดับหนึ่ง
• โมเดิร์น 2 เสา Tremolo: เป็นทางเลือกสำหรับผู้ที่ต้องการ ความหวือหวาที่มากขึ้น แต่ยังคงรักษาเนื้อเสียงที่ดีได้ในระดับหนึ่ง (เสียงจะลอยกว่า 6 เสา)
• Floyd Rose Tremolo: สำหรับผู้ที่ต้องการ เทคนิคการเล่นคันโยกที่หวือหวาขั้นสุด แม้จะต้องแลกมาด้วยการตั้งค่าที่ซับซ้อนและลักษณะเสียงที่ติดความเป็นเหล็ก

ไม่ว่าจะเป็นคันโยกแบบใด หากมีการตั้งค่าที่ดีจากช่างผู้ชำนาญ ก็จะสามารถรักษาความเพี้ยนได้ดีและมอบประสบการณ์การเล่นที่สนุกสนานได้อย่างแน่นอน